Хvvгийн тvvх

Н.Мөнхсайхан: Ээжийгээ л эдгээчих юмсан…

2007.05.3 Өнөөдрийн монгол

…Манай Мөнхсайхан насандаа байхгүй хүнд ачааг үүрч яваа мөртлөө хэзээ ч шантарч шаналж байгаагүй. Манай ангийнхан бүгдээрээ Мөнхсайхандаа тусалж, дэмжиж явдаг. Харин миний хувьд амьдралын хатуу хөтүү бүхнийг туулж өндөр настай эмээ, өвчтэй ээжийгээ гэсэн сэтгэлийг нь бодсондоо бага ч болов урам өгөхсөн гэсэндээ хэвлэлд хандсан юм. Гэтэл энэ хүмүүс чинь ямар сайхан сэтгэлтэй байдаг юм. Хэлэх ч үг алга… Хоолой зангируулан ийн өгүүлсэн эмэгтэйг Д.Санчигсүм гэдэг. Тэрбээр нийслэлийн Чингэлтэй дүүргийн Ерөнхий боловсролын 61 дүгээр сургуулийн 8 А бүлгийн анги даасан багш. Нэг үгээр хэлбэл манай нийтлэлийн баатар Н.Мөнхсайханы багш, хоёр дахь ээж нь гэхэд болох байх.

Одоогоос гурван жилийн өмнө 2004 Онд Булган аймгийн Баяннуур сумаас нэгэн айл их хотын зүг хүлгийн жолоо залсан нь одоогийн Мөнхсайханых буюу тэр үеийн Наранхүүгийнх гэдэг айл байж. Харин амьдралын хатуу нугачаа, хайрын сүүдрээс нуугдсан аав нь дөнгөж дөч
шүргэх насандаа өөр айлын тооныг өргөх болж гэм буруугүй гурван хүүхэд нь эцгээр өнчирч, насанд хүрээгүй гурван хүүхдийн эх залуухан бүсгүй дэр өнчин үлдэж. Мөнхсайхан хүү энэ жил 15 нас хүрч байгаа бөгөөд хоёр дүү, ээж, эмээгийн хамтаар амьдардаг. Харин өнгөрсөн сараас аав, ээж хоёр нь шүүхээр гэрлэлтээ цуцлуулснаар том дүү нь аавын асрамжинд очихоор болж хөдөө явсан юм байна. Ингээд Н.Мөнхсайханы яриаг уншигчдадаа хүргэе.
-Манай ээж “Хүчит шонхор” зах дээр дотор мах зарж биднийг тэжээдэг байсан. Намайг дөрөвдүгээр ангид байхад ээж маань осолд орсноос хүнд гэмтсэн. Түүнээс хойш хэвтэрт байсаар саяхнаас өндийж босч явдаг болсон.
-Яаж яваад аваарт орчихсон юм?
-Ээж зах дээр зогсдог байхдаа гэдэс тэврээд явж байхад нь хойно нь зогсч байсан машин гэнэт хөдлөөд дайрчихсан юм. Машинд дайруулахдаа аарцгаа гэмтээсэн болохоор босч чадахгүй их удаан хэвтсэн л дээ. /хоолой нь зангираад хэсэг дуугүй суув/
-Хэдэн он байсан бэ?
-2004 онд.
-Тэгээд гурван жилийн турш хэвтэрт байгаа гэсэн үг үү.
Эмнэлэгт хэвтүүлээгүй юм уу?
-Манайхаас ажил хийдэг нь ээж байсан. Ээж гэмтээд хэвтэхээр манайх мөнгөгүй болоод эмнэлэгт хэвтэж чадаагүй. Ээжийг хэвтэхэд их хэцүү байсан л даа. /дуугүй болчихов/ Тэгээд би мөнгө олох гэж хичээлийн хажуугаар ажил хийсэн. Уг нь цалин өндөртэй ажил хиймээр байсан ч намайг хүүхэд гээд хэн ч тоож ажилд авахгүй байсан. Тэгээд зах дээр мах, гурил гээд л тааралдсан зүйлээ зөөдөг ажил хийсэн. Тэгж ажилласан ч ээжийг эмнэлэгт хэвтүүлж чадаагүй, арай гэж л өдрийн хоолныхоо мөнгийг олж байсан. / хоолой нь зангирав/ Уг нь манай ээжийн эгч бидэнд их тусалдаг байсан. Даанч машины аваарьт ороод нас барчихсан юм. Тэгээд бидэнд туслах хүн байхгүй болж, бас талийгаачийнд байсан эмээг манайд авчирсан. Манай эмээ 73 настай одоо дөрөв дэх удаагаа даралт харваад бие нь их муу байгаа.
-Одоо ээжийн чинь бие яаж байна. Босч чадаж байгаа юу?
-Хэд хоногоос босдог болсон.Уг нь ээж дахиад хэд хоног хэвтээд мөнгөтэй бол эмнэлэгт хэвтүүлээд тариа хийлгэчихвэл гайгүй болохоор байгаа. Даанч бидэнд санаа зовоод хэвтэхгүй, бүр босч яваад байгаа болохоор бие нь сайн тэнхрэхгүй байгаа юм. Тэр бүү хэл ээж бүр зах дээр гэдэс зарах гэж очоод бие нь муудсан. Хэлэхээр надад санаа зовоод хэвтэж чадахгүй байна гээд байдаг юм. / санаа алдав/
-Чамайг зах дээрээс цаасан хайрцаг түүдэг гэж сонссон. Түүгээр яадаг юм?
-Галаа түлж цай, хоол хийдэг юм. Хичээлээ тараад зах дээр ажилладаг ч өдрийн хоолныхоо л мөнгийг олдог. Түлээ, нүүрс авах мөнгөнд хүрдэггүй юм. Тиймээс зах тарахаар хаягдал цаасан хайрцаг түүж, баглаж үүрээд гэртээ аваачиж түлээ болгож хэрэглэдэг.
-Ингэхэд танай дүү нар чинь хэдэн настай вэ. Чамд тусладаггүй юм уу. Чи их ядарсан харагдаж байна. Бас нүд чинь анивчаад байна?
-Бага дүү 10, том дүү 14 настай. 14 настай дүүг аав аваад явсан болохоор бага дүү маань л байгаа. Нас бага, бас гэрт эмээ, ээжийн дэргэд хүн байхгүй бол болохгүй учир дүү гэртээ үлддэг. Эгчээ би нэг их ядардаггүй юм аа. Одоо бүр сурчихсан. Харин заримдаа л өөрийн эрхгүй нойр хүрээд унтчихдаг болоод байгаа юм. Бас сүүлийн үед нүд анивчдаг болчихсон. Манай багш маш их ядрахаар ингэдэг юм гэсэн. Гэхдээ
миний энэ ээжийн өвчний дэргэд аймаар зүйл биш гэж би боддог. Ээжийгээ л эмнэлэгт хэвтүүлээд эдгээчих юм сан. Энэ л дүү бид хоёрын мөрөөдөл.
-Чи сонинд ярилцлага өгөх гэж байгаагаа ээждээ хэлсэн үү?
-Хэлсэн. Намайг сонинд ярилцлага өгөх гэж байгаа гэж ээж сонсоод юу ч хэлэхгүй уйлаад л байсан. Уг нь би баярлах байх гэж бодсон чинь уйлаад байсан. Ээжийгээ л эдгээчих юмсан… / санаа алдаад хоолой нь зангирав/
-Эдгэрэлгүй яахав. Миний дүүгийн ээж заавал эдгэрнэ. Бас удахгүй эмнэлэгт хэвтэх болно. Энэ тал дээр эгч нь холбогдох хүмүүст хандаж
тусламж гуйх болно?
-За. Манай ээж машинд дайруулаад л босч чадахгүй байгаа юм. Эмнэлэгт хэвтчихвэл эмчлүүлээд л эдгэрчих байх л даа. Гэхдээ сүүлийн үед ээжийн толгой өвдөөд байгаа. Манай аав архи уугаад ээжийг зоддог байсан болохоор ээжийн толгой нь өвддөг болчихсон юм.
-Хүмүүст хандаж юу хэлэх вэ?
-Миний ээжийг, эмээг эдгээхэд туслаач. Ээж, эмээ хоёр маань эмнэлэгт хэвтээд эмчлүүлэхэд туслаач л гэмээр байна. Гэхдээ нэг үеэ бодвол манай ээж хөл дээрээ босдог болсон. Одоо жаахан эмчилгээ хийлгэчихвэл болох байх гэж бид боддог юм. Тэгээд л… Хүмүүс ээ надад туслаач… /санаа алдаад чимээгүй болчихов/ Тэрбээр ийн өгүүлсэн. Н.Мөнхсайхан хэдийгээр одоо 15 настай ч гэсэн бие нь маш жижигхэн юм билээ. Харин энэ талаар багш нь, манай Мөнхсайхан бие нь жижиг ч сэтгэл сайтай хүүхэд юм шүү. Ер нь энэ дэлхий дээр хүн хүндээ тусалж чаддаггүй юм гэхэд, урам өгч амьдрах сайхан шүү дээ. Тийм ч учраас багш хүний хувьд бас анги даасан багшийн хувьд Мөнхсайханыгаа амьдралын хатуу хөтүүд нухлуулж алдаж эндчихвий гэсэндээ бас хүнд өвчтэй ээжийгээ асран насандаа хүнддэм ачаа үүрч явааг нь хараад дуугүй сууж чадсангүй гэсэн. Тийм дээ. Ганц л амьдрах энэ хорвоод бие биендээ урам өгч амьдаръя. Хүмүүсээ, бие биенээ хайрлаж, нэг нэгэндээ өөрийн чадах чинээгээр туслаж амьдарцгаая. Бүгдээрээ хичээвэл бүтэхгүй ажил үгүй. 15-хан настай амьдралын хатуугаас айгаагүй, хүнд хэцүүд сөхрөөгүй энэ хүүд туслая.

Х.Ганаа